Dit blog verzamelt kennis en ideeën over het gebruik van loting in democratische besluitvorming. Het is de weerslag van een zoektocht door een groep inwoners uit Amersfoort met als doel om een experiment uit te voeren waarin loting in de praktijk kan worden beproefd.
➖
Uitgeloot
Februari 2017 Harmen G. Zijp
Na een beslissing van college en gemeenteraad van Amersfoort die de toekomst van maatschappelijke experimenteerplek
De WAR hoogst onzeker maakt is de schrijver van dit blog voorlopig gericht op een meer basale bestaansvoorwaarde (huisvesting) dan een functionerende democratie. Ook van andere leden uit de werkgroep gaat na dit debacle nog maar weinig initiatief uit. Daarmee komt aan dit blog (voorlopig) een einde.
➕
Against Elections
18 september 2016 Harmen G. Zijp
David van Reybrouck maakte ook een animatie, met een zeer heldere samenvatting van zijn boek 'Tegen Verkiezingen':
Is het filmpje hier niet te zien? Klik dan op
deze link.
➕
Wat is loting in 100 seconden
April 2016 Harmen G. Zijp
Kun je in een paar minuten uitleggen waar loting over gaat? We hopen dat het is gelukt in dit animatiefilmpje:
Is het filmpje hier niet te zien? Klik dan op
deze link.
➕
2e Raadsacademie Gelote Burgerraad Amersfoort
16 februari 2016 Harmen G. Zijp
In vervolg op de eerdere raadsacademie in april 2015 presenteert de werkgroep een verder uitgewerkt voorstel voor een experiment met loting in Amersfoort. Nieuw is dat het model van Bouricius nadrukkelijker als leidraad wordt gekozen. Het gaat daarin niet alleen over loting, maar ook over het scheiden van de verschillende rollen in de keten van besluitvorming: agenderen, meningsvorming, beraadslaging, besluit, toezicht en verantwoording.
Er wordt verslag gedaan van de opgehaalde kennis t.a.v. statistiek en juridisch kader, en er wordt een voorstel gedaan voor de betrokkenheid van de bestaande actoren in de huidige democratie: gemeenteraad, college en ambtenaren.
In het gesprek dat ontstaat stellen diverse raadsleden voor om een concrete pilot voor te gaan bereiden.
Klik hier om de presentatie fullscreen te zien (gebruik spatie om door te beelden te stappen)
➕
Democracy for the 21st century
9-11 december 2015 Harmen G. Zijp
In de bibliotheek van Alexandrië, Egypte, vindt een 3-daagse conferentie plaats over democratie. De landen van de 'Arabische lente' zijn na demonstraties en revoluties niet bepaald veranderd in toonbeelden van democratie. Toch leeft de geest van 2011 voort en zoeken vele betrokkenen verder naar manieren om inwoners duurzaam meer zeggenschap te geven in de besluitvorming. Maar zijn de wetserse democratiën nu het voorbeeld om te volgen? In het land van de Amerikaanse droom is het presidentschap slechts weggelegd voor miljonairs. En in Europa manifesteert zich een steeds groter wantrouwen van kiezers in gekozenen. Op beide continenten lopen de opkomstcijfers bij verkiezingen al decennia terug.
Kortom, zowel de oude als jongere democratiën hebben het zwaar. Tijdens deze conferentie komen verschillende sprekers aan het woord die hun analyse geven: regeringsleiders, politici, de raad van Europa, burgerbewegingen, journalisten... Daarnaast zijn er (oud)presidenten uit Latijns Amerika en Oost-Europa die in hun land de vreedzame overgang van dictatuur naar democratie hebben vormgegeven in respectievelijk de jaren 80 en 90.
Op de laatste dag gaat over het mogelijke oplossingen en nieuwe impulsen, waarbij het onderwerp loting nadrukkelijk op de agenda staat. Een belangrijk deel van de internationale gemeenschap van onderzoekers die hier studie naar doen of experimenten hebben vormgegeven is aanwezig. Reden voor de groep uit Amersfoort om een degelatie op pad te sturen die kennis kan ophalen en contact leggen met experts die later wellicht waardevolle ideeën kunnen inbrengen wanneer in Amersfoort een concreet experiment van start gaat.
Bekijk hier het
programma van de conferentie,
of
video's van presentaties
Lees het
verslag van de conferentie gemaakt door de Amersfoortse delegatie.
➕
Studiedag
2 december 2015
Tijdens een studiedag in Amersfoort gaat het over vragen rondom statistiek en wettelijke beperkingen. Kortom: hoe groot moet een gelote raad zijn? Wat zijn de beste technieken om een loting te verrichten? En wat zijn de wettelijke mogelijkheden op dit moment? Er zijn experts op het gebied van statistiek en steekproeven, en juristen van het ministerie van Binnenlandse Zaken. Lees hier het
verslag van deze bijeenkomst.
➕
Democratic Challenge Festival
5 oktober 2015 Harmen G. Zijp
Het ministerie van Binnenlandse Zaken (BZK) organiseert een dag waarop 99 initiatieven uit het land worden uitgenodigd die zich bezighouden met democratische vernieuwing. De werkgroep is aanwezig bij meerdere sessies.
Eén waarin een inventarisatie wordt gemaakt van verschillende soorten besluitvorming. Naast loting wordt er ook geëxperimenteerd met consensusbesluitvorming, in varianten ook wel sociocratie of diepe democratie genoemd. Ook is er consentbesluitvorming, ofwel besluit bij geen bezwaar. In de gemeente Utrechtse Heuvelrug is daarmee het collegeprogramma voor de lopende raadsperiode vastgesteld. En tenslotte is er natuurlijk directe democratie, waarmee vooral in Zwitserland veel ervaring is.
In een andere sessie staat loting nadrukkelijk op het programma. Daar zijn ook David van Reybrouck en mensen van BZK aanwezig. De openstaande vragen worden verder gekaderd:
-
Over de techniek van het loten: Hoe moet dit worden ingericht m.b.t. onder/oververtegenwoordiging? En wat is beter als het er op aankomt: representatie of diversiteit? M.a.w. verkies je een evenredige vertegenwoordiging of is het belangrijker dat alle geluiden uit de samenleving vertegenwoordigd zijn.
-
Over de wettelijke mogelijkheden: Kan het worden in gebed in de bestaande structuren? Wat is de regelruimte m.b.t. mandatering of opkomstplicht?
-
Over de inhoud: Wat voor soort vragen leent zich bij uitstek goed voor loting?
Ook betrokkenen bij initiatieven uit ondermeer Lelystad en Groningen zijn er bij aanwezig.
➕
Raadsacademie Gelote Burgerraad
21 april 2015 Harmen G. Zijp
De Amersfoortse gemeenteraad kent als werkvorm de zogeheten 'raadsacademie', een sessie van maximaal een uur waarin leden van de raad zich relevante nieuwe kennis kunnen eigen maken. Er worden dus geen besluiten genomen. De werkgroep presenteert de tot dan toe verzamelde ideeën over loting. De sessie is bedoeld om kennis over te dragen en vragen op te halen. Het gaat nog niet over een inhoudelijk onderwerp, maar eerder over de vraag onder welke omstandigheden besluitvorming die gebaseerd is op loting het vertrouwen krijgt van de gekozen volksvertegenwoordiging. Zijn de democratische kernwaarden voldoende geborgd? En leidt het tot een grotere betrokkenheid?
De reacties zijn positief, en de werkgroep krijgt een hoop vragen mee om zich verder in te verdiepen: Hoe wordt er precies geloot? En hoe kan daarbij worden gezorgd dat de representatie evenwichtig blijft wanneer bepaalde groepen uit de maatschappij minder gehoor geven aan een oproep om mee te doen dan andere? Wat staat er in de gemeentewet? Hoe borg je het debat, dat ook van waarde is?
Bekijk hier de
slides bij de presentatie.
➕
Broedplaats 'Samen maken we de stad'
11 maart 2015 Harmen G. Zijp
De gemeente Amersfoort organiseert een bijeenkomst zonder agenda waarbij actieve inwoners worden uitgenodigd om, samen met een aantal raadsleden en ambtenaren die zich bezig houden met 'bestuurlijke ontwikkeling', te zoeken naar nieuwe vormen van samenwerking in de stad.
Twee leden van de werkgroep houden een korte pitch en vragen wie mee wil denken over een experiment met loting en besluitvorming in Amersfoort. Het leidt ertoe dat vanuit de gemeente Anne de Feijter (bestuurijke ontwikkeling), Hiske Land (presidium van de raad) en Will van der Vlies (raadsgriffier) mee gaan draaien in de werkgroep.
➕
Werkgroep Loting
2014 Harmen G. Zijp
Abel Hertzberger, Nicole Esteje en Harmen Zijp komen na lezing van Tegen Verkiezingen een aantal keer bijeen om te bespreken hoe ideeën over loting uit het boek in praktijk zouden kunnen worden gebracht.
In de grond gaat het om de vraag "hoe neem je als collectief een besluit over zaken die iedereen aangaan, wanneer niet iedereen meer in één kamer past?" De huidige manier waarbij eens in de vier jaar een vertegenwoordiging wordt gekozen lijkt op steeds minder draagvlak te kunnen rekenen. Opkomstcijfers lopen terug, evenals lidmaatschap van politieke partijen. Steeds meer mensen keren zich af van 'de politiek' of uiten hun onvrede over de uitkomsten van het bestaande systeem.
Eén van de problemen lijkt het onstaan te zijn van een politieke 'kaste'. De analogie van 'de navigator' is hierbij verhelderend. Wanneer een groep iemand moet aanwijzen die hen de weg zal wijzen zullen de leden het liefst iemand kiezen die daar goed in is. Het gevolg is dat de aangewezen navigator nòg beter wordt in navigeren, en dat de rest van de groep weinig reden heeft om zich die vaardigheid ook eigen te maken. Met als gevolg dat de volgende keer dat er iemand moet worden gekozen degene met de beste papieren diegene is die dat de vorige keer ook deed. Op analoge wijze leiden verkiezingen tot een select gezelschap van beroepspolitici en een grote groep van mensen die slecht bekend zijn met openbaar bestuur.
In 'Tegen Verkiezingen' voert Van Reybrouck een voorstel op van de Amerikaanse politicoloog Terill Bouricius, die een alternatief heeft uitgewerkt, waarin loting een belangrijke rol speelt. Op het eerste gezicht lijkt het een ingewikkeld plan, met 6 verschillende gelote raden die een alternatief vormen voor ons huidige systeem, en dat er zo radicaal van lijkt te verschillen dat implementatie ervan een revolutie vergt. Maar het voorstel zit wel zo goed in elkaar dat het blijft terugkeren in de gesprekken.
Lees het artikel van Bouricius, of de samenvatting van Van Reybrouck in de correspondent.
Hoe zouden we daar een begin mee kunnen maken? Hoe kunnen we het complexe voorstel zo uitkleden dat het behapbaar wordt zonder de essentie te verliezen? Waar kunnen we het een keer uitproberen? Eén mogelijkheid is een beperkte groep die het uit interesse wel wil uitproberen, bijvoorbeeld in een vereniging of een bedrijf. Maar mooier zou zijn om het direct te doen op het niveau van de gemeente, omdat dan pas echt zichtbaar zal worden of dit systeem in staat is om diegenen die zich momenteel afkeren van de democratie weer te betrekken bij de collectieve besluitvorming.
Een bron van ideeën over het gebruik van loting is het engelstalige blog Equality by lot, the blog of the Kleroterians.
In de loop van het jaar sluiten Annemarie de Bruijn en Bert Veenstra aan, die na deelname aan de G1000 in Amersfoort verder willen met het gebruik van loting, maar dan tot aan de feitelijke besluitvorming aan toe.
➕
Tegen Verkiezingen
Oktober 2013 Harmen G. Zijp
David van Reybrouck publiceert zijn essay 'Tegen Verkiezingen', waarin hij de geschiedenis van de democratie beschrijft, en hoe in andere tijden en op andere plaatsen gebruik werd gemaakt van loting in plaats van verkiezing. De Griekse stadsstaten, maar ook Italiaanse renaissancesteden gebruikten loting bij belangrijke aspecten van hun collectieve beluitvorming. Het idee van een gekozen volksvertegenwoordiging dat ons hedendaagse beeld van een democratie bepaalt blijkt pas vrij recent te zijn geïntroduceerd, en niet vrij van problemen.
Van Reybrouck beschrijft wat hij noemt het 'democratisch vermoeidheidssyndroom' en ook een aantal hedendaagse pogingen om op andere wijze, en met gebruik van loting, burgers te betrekken bij de publieke besluitvorming. Zoals de G1000 die hij zelf organiseerde toen België in 2011 meer dan een jaar zonder regering was. Maar ook intiatieven voor herziening van het kiesstelsel of zelfs de grondwet in ondermeer Canada, Ierland en IJsland komen aan bod.
De prikkelende boodschap is dat kernwaarden van een democratie - representatie in de besluitvorming en deling van de macht - ook op een geheel andere manier blijken te kunnen worden georganiseerd. Misschien zelfs op een betere manier. En wellicht op een manier die de betrokkenheid van het volk (demos) bij de heerschappij (krateo) weer kan vergroten.
Loting